RRITJA E STANDARTIT TË JETESËS SË QYTETARËVE SHQIPTARË

  • ULJA E TAKSAVE DHE RIKTHIMI I TAKSËS SË SHESHTË 10%. 
  • PËRMIRËSIMI DHE EFEKTIVIZIM I SHFRYTËZIMIT TË BURIMEVE TË BRENDSHME;
  • MBËSHTETJE DHE ZHVILLIM I PRODHIMIT VENDAS ME SYNIM ZËVENDËSIMIN E IMPORTEVE;
    • PËRTHITHJE E INVESTIMEVE TË BRENDSHME PERMES FORCIMIT TE AUTONOMISË VENDORE;
  • RRITJA E PRODUKTIVITETIT DHE EFICENSES EKONOMIKE TË SIPËRMARRJES SHQIPTARE PËRMES INCENTIVIMIT TË R&D;
  • NXITJA E PUNËSIMIT TË TË RINJVE PËRMES FORMAVE TË REJA TË MBËSHTETJES;
  • KRIJIMI I NJË PLANI TË RI KOMBËTAR TË INVESTIMEVE NË PËRPUTHJE ME STRATEGJITË RAJONALE TË ZHVILLIMIT;

Rritja e standartit të jetesës së qytetarëve shqiptarë është objektiv parësor dhe njëherësh synim permanent I këtij programi. Për këtë arsye, paralel me krijimin e barazisë në treg të të gjithë operatorëve (të gjithë të regjistruar me TVSH), bashkë me aplikimin e Taksës së Sheshtë 10% mbi cdo veprimtari, bashkë me detyrimin për deklarimin e plotë dhe pa shmangie të cdo të ardhure dhe të cdo të punësuari nga sektori privat, ne do të synojmë edhe hapat e mëposhtëm:

  • PËRMIRËSIMI DHE EFEKTIVIZIM I SHFRYTËZIMIT TË BURIMEVE TË BRENDSHME;
  • Shqipëria është e pasur me shumë burime natyrore, por ato shfrytëzohen në një mënyrë, që le mbrapa pak ose aspak fitim për territorin. Në nivel sectorial kjo analizë duhet bërë nga e para.
  • Së pari, kjo vlen për burimet ujore. Ne derdhim gati të gjithë prurjet e lumenjve në det, edhe pse pikat e ndërhyrjes hidro-energjitike janë kryesisht në lartësi. Lufta e dekadave të ardhshme do të zhvillohet mbi ujin dhe burimet ujore. Shqipëria është vendi i 6të më i pasur me ujra në Europë. Në këtë logjikë shpërdoruese, ne kemi humbur edhe fuqinë e dikurshme të mbajtjes së tokave të punueshme nën ujë – duke lënë pas dore një rrjet të gjerë ujëmbledhësash. Rikualifikimi i 4 baseneve dhe rigjykimi shumë dimensional dhe multidisiplinor i bonitetit të burimeve hidrike është i domosdoshëm dhe imediat.
    • Vendi mundet të gjenerojë energji të gjelbër nga burime alternative duke u kthyer në një laborator ndërkombëtar të formave të reja të energjisë përfshi hidrogjenin, hidro-burimet detare dhe solarin.
  •  Ne kemi burime të rëndësishme mineralesh. të cilat janë dhënë kryesisht në shfrytëzim mbi kontrata koncensionare. Shumica e veprimtarisë së firmave koncensionare është nxjerrja e mineralit dhe eksporti i tij i papërpunuar. Pasurimi bëhet ende në mënyrë primitive dhe sasitë që shkojnë në eksport dëshmojnë për prapambetjen e kësaj industrie. Miniera më e rëndësishme në vend është ajo e kromit në Bulqizë – një minierë që është në shfrytëzim qysh prej vitit 1948. Jo vetëm ajo konsiderohet e plakur si minierë, por edhe e rrezikshme, falë tejshfrytëzimit të zonës D – rrëzimi i së cilës do të mbyllte përfundimisht të gjithë minierën, nga shembja e majës së malit dhe rrëzimit të të gjithë galerive. Zona e Dibrës njëherësh është një zonë me tektonikë shumë të lëvizshme.

Historia tregon se vendet që e kanë mbështetur ekonominë mbi eksportin pa vlerë të shtuar të lëndëve të tyre të para, në përgjithësi kanë dështuar në garantimin e një rritjeje të qëndrueshme mbështetur vetëm mbi tregëtinë e jashtme.

Mundësia që shqiptarët të mos eksportojnë thjesht krom, ferronikel apo mineral të papërpunuar por të eksportojnë INOX – duke shmangur pasigurinë e bursave të lëndëve të para[1] dhe duke maksimalizuar interesin kombëtar – është e gjitha aty. Kërkohet vetëm dy gjëra: politika të mencura për burime të reja energjie dhe vullnet politik për zhvillim të siderurgjisë. 66% të cmimit të Inox-it e bën energjia. Por ajo nuk mund të kushtojë 120 EUR / MËh.

  • Aktualisht Anglia i ka vënë SHELL-it në dispozicion një ishull të tërë për të zhvilluar teknologjinë me hidrogjen. Teknologji të reja bregdetare të energjisë nga deti janë në rrugë zhvillimi dhe patentat e reja janë më premtuese sesa pritej. Ne kemi 476 km bregdet – shumica I masakruar me ndërtime që kanë prishur natyrën dhe kanë ulur vlerën turistike në minimum. Ne kemi sipërfaqe të rëndësishme pyjore – që edhe nëse janë dëmtuar duhet të rehabilitohen. Rruga më e mirë e rehabilitimit pyjor (përvoja Serbe[2], përvoja e komunës së Astit në Itali[3]) është shfrytëzimi i pyjeve dhe kthimi i tyre në një asset që prodhon vazhdimisht. Kështu prodhimi i pellet-it të drurit është një fushë me shumë interes për Shqipërinë. Në vitin 1994 Agjensia Suedeze e Zhvillimit Ndërkombëtar vlerësonte se Shqipëria ka humbje pyjore (lëndë drusore që bie nga pemët) rreth 2.1 milion ton. Përvoja e rajonit të Ligurias në Itali që është zona më e pasur me burime pyjore në Itali do të ishte ideale. Po ashtu edhe përfshirja në programe europiane si “Robin Ëood”.
  • Krijimi I hapësirave të kërkimit shkencor në fushën e energjive të pastra dhe në themel i cdo kërkimi tjetër shkencor – industrial – do t’i jepte një hov të paparë zhvillimit të vendit. Kjo hapësirë kërkon zbritjen e në taksa të investimeve në R&D (max kjo mund të arrijë në firma të caktuara deri në 15% të të ardhurave).

Aktualisht vetëm 0.15% e GDP-së shkon në R&D. Kjo përqindje mund të arrijë në 3-4% të GDP-së, nëse krijohen kushtet e nevojshme fiskale. Kështu rrisim kapacitetet njerëzore, teknologjike dhe vendet e punës, duke krijuar industri të reja dhe një vector tërheqës për kompanitë e rëndësishme botërore.

Për të bërë një paralelizëm: ja ku është shembulli i Izraelit. Ky shtet udhëheq botën në teknologji të reja produktesh. Së fundmi, ai ftoi 3 firmat kryesore të vaksinave anti-covid që nivelin e tretë të testit ta bënin në Izrael. Rezultati: sot që flasim ai është vendi me numrin më të lartë të njerëzve të vaksinuar në planet.

  • Ne kemi rezerva gjigande nëntokësore me magnezium; sot ky mineral synon të zëvendësojë lithiumin për bateritë – duke u projektuar edhe si e ardhmja e tregut të makinave elektrike. Shqipëria ka shansin të bëhet jo vetëm një ndër furnitorët më të rëndësishëm globalë me këtë mineral, por njëherësh një laborator qëndror i kërkimeve në këtë fushë.
  • Europa Juglindore prodhon 15% të të gjithë volumit të bimëve medicinale dhe erzave në nivel botëror. Shqipëria ka pasur një traditë të shkëlqyer në këtë fushë. Me forcimin e pozitave të industrive farmaceutike në nivel botëror dhe me rritjen e peshës së produkteve natyrore dhe organike në këtë industri – është një mundësi e artë që falë pozitës së saj gjeografike Shqipëria të zhvillojë zgjidhje të integruara për realizimin e produktit gjysëm fundor për tregun farmaceutik dhe kozmetik të ndërmarrjeve globale. Eshtë krejt e mundur që ne të kemi fabrika të avancuara të përpunimit të erzave dhe bimëve medicinale për prodhime vajrash, esencash dhe lëndësh të tjera të para dhe ndihmëse për një gamë të gjërë industrish – ku përfshihet gjithashtu edhe industria ushqimore.
  • Përqëndrimi i pikave të përpunimit të lëndëve kryesore natyrore të rajonit në Shqipëri – si pika më strategjike e afërt me tregjet e BE-së, është më pas edhe kushti kryesor për zhvillimin e transportit si sektor.
  • MBËSHTETJE DHE ZHVILLIM I PRODHIMIT VENDAS ME SYNIM ZËVENDËSIMIN E IMPORTEVE;

Zëvendësimi i importeve me produktin vendas ka qenë dhe mbetet një rekomandim dhe shtysë e fortë e BE-së dhe donatorëve ndërkombëtarë në Shqipëri qysh prej vitit 2.000. Një program i posatshëm për këtë u financua nga BE dhe u drejtua nga PNUD mes viteve 2000-2007. Rezultati i munguar është shprehje e mungesës së vullnetit politik dhe dritëshkurtërsia e interesit personal të politikë bërësve – qëndorë e lokalë.

Sot një numër markash të huaja të shitjeve me pakicë që punojnë në Shqipëri – InterSpar, CONAD, etj – paketojnë në amballazhin e tyre “të huaj” produkte që janë bërë në vend. Ky hap i parë na dëshmon se cilësia e produkteve të vendit është bindëse dhe cmimet e tyre janë konkuruese. Por kësaj industrie përpunuese i mungon kapitali për të pasur markat e veta dhe tregun e saj.

Në tërësi rrjetin e shitjeve me pakicë në Shqipëri e kontrollojnë një grup emrash që kanë hyrë e jetojnë në treg si përfaqësues ekskluzivë firmash të huaja.

Rasti i betejës së humbur mes shoqatës së birrave të vendit me lobin e importuesve të birrave të huaja është një shëmbull i mjaftueshëm për të kuptuar logjikën politike me të cilën është menaxhuar sektori i prodhimit në Shqipëri.

Politika nuk ka dashur t’ja dijë as për vendet e punës që krijohen në vend, as për burimet e lëndëve të para që në mënyrë indirekte nënkuptojnë rivlerësim të aseteve kombëtare në shumë sektorë e nënsektorë të tjerë – pa folur për të ardhurat, por ka mbikqyrur ngushtësisht fitimet personale: fiton kush paguan më shumë, atëherë kur ja kërkoj unë. Kjo situatë është e papranueshme!

Industria e patates së përpunuar në Belgjikë lulëzon falë konkurencës së mirë që realizon – me mbështetjen e shtetit. Të njëjtën gjë bën Serbia për Vojvodinën. Industria e grurit dhe nënprodukteve të miellit mori hov në Turqi falë mbështetjes së shtetit. E njëjta mund të thuhet për sektorin e ullirit ku shteti mori në mbrojtje 5 miliard dollar investime në ullishte dhe fabrika përpunimi, duke bërë që Turqia të fitojë një karrige në tryezën botërore të furnitorëve të vajit të ullirit. Cfarë ka bërë Shqipëria në këtë drejtim?!

Ne importojmë rreth 66% të produkteve ushqimore që konsumohen në vend. Administratat shesin mend se këto importe bëhen me vendet e BE-së, a thua se kjo kosto e shtuar që përballojnë qytetarët është një favor që qeveria po ju bën atyre…

Që ky process i zëvendësimit të importeve të ndodhë – ne duhet së pari që të përpilojmë hartën e detajuar të produkteve që cdo rajon duhet të prodhojë, duke specifikuar edhe produktivitetin optimal. Mbi këtë bazë ne do të kemi një aftësi parashikuese të asaj cfarë mundemi të përpunojmë dhe të volumeve të investimit të pritshëm në industritë përpunuese. Përpara se cdo investim të nisë, ne duhet të zhvillojmë tregjet e blerjes në mënyrë që investimet të bëjnë sens dhe të mund të kthehen. Në këto procese roli i shtetit – si fuqi mbështetëse është jetësor; për shembull: Austria është një vend i vogël, me vetëm 9 miljon banorë: por fondi i sigurimit të eksporteve të Austrisë – OeKB Group – ka një vlerë asetesh prej 33.4 miljard euro. Për këtë arsye ky vend me 9 miljon banorë exporton 178 miljard dollar mallra dhe 75 miljard dollar shërbime.

Suksesi i Serbisë apo i Maqedonisë fqinje në përthithjen e investimeve të huaja në rajon ka për bazë vizionin e qartë politik të shtetit – pavarësisht krizës politike që kanë kaluar këto vende, dhe një politikë miqësore fiskale.

Në tregëtinë e jashtme, suksesi është një parametër politik – që mbështetet me zgjidhje ekonomike.

  • PËRTHITHJE E INVESTIMEVE TË BRENDSHME PERMES FORCIMIT TE AUTONOMISË VENDORE;
  • RRITJA E PRODUKTIVITETIT DHE EFICENSES EKONOMIKE TË SIPËRMARRJES SHQIPTARE PËRMES INCENTIVIMIT TË R&D;
    • NXITJA E PUNËSIMIT TË TË RINJVE PËRMES FORMAVE TË REJA TË MBËSHTETJES;
    • KRIJIMI I NJË PLANI TË RI KOMBËTAR TË INVESTIMEVE NË PËRPUTHJE ME STRATEGJITË RAJONALE TË ZHVILLIMIT;

[1] Cmimi I kromit për ton në bursat ndërkombëtare luhatet mes 90-600USD. Cmimi I ferronikelit për ton në bursë luhatet mes 70-400USD. Cmimi i Inox-it si product final luhatet mes 53.000 – 58.000 USD/Mt.

[2] Në Serbi, shteti i ka dhënë me koncension sipërfaqet pyjore një shoqërie për prodhim të pellet-it të drurit ndërsa ka marrë nga BE 32 milion euro për ripyllëzim. Ndërsa shfrytëzon pyjet, shoqëria private i mbjell ato sipas logjikws së eficencës prodhuese.

[3] Komuna e Astit ka realizuar një fuqi të rëndësishme të instaluar në biomasë – në disa termocentrale – ndërsa ka përdorur mbetjet pyjore duke pastruar rrugët e kalimit në pyjet e zonës kodrinore duke rigjallëruar turizmin rural dhe atë sportive (numri i B&B është disa-fishuar në Asti). Nga shitja e energjisë së pastër, Asti fiton edhe një buxhet tjetër komunal cdo vit.